දිළිඳු පුද්ගලයන්ට අසමානුපාතික හා අහිතකර ලෙස බලපාන ප්‍රතිගාමී බදු ක්‍රමයක්

2024 වසරේ දී දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයට සාපේක්ෂව 12.3%කින් බදු ආදායම ඉහළ ගොස් ඇති නමුත්, මෙලෙස ඉහළ ගිය බදු ආදායමෙන් 75%ක් ම උපයා ඇත්තේ වක්‍ර බදුවලින් බවත් ලෝක බැංකුව පවසයි. මේ සම්බන්ධයෙන් ලෝක බැංකුව පෙන්වා දෙන්නේ මෙය දිළිඳු පුද්ගලයන්ට අසමානුපාතික හා අහිතකර ලෙස බලපාන ප්‍රතිගාමී බදු ක්‍රමයක් බවයි.

ශ්‍රී ලංකාවේ රාජ්‍ය මූල්‍ය සමාලෝචන වාර්තාවක් ඉදිරිපත් කරමින් ලෝක බැංකුව මේ බව ප්‍රකාශ කර සිටී.

අදාල වාර්තාවේ වැඩිදුරටත් මෙසේ සඳහන් වේ.

රාජ්‍ය ආදායම් ගැළපුම 2022 වසරේ සිය කැපී පෙනෙන වර්ධනයක් පෙන්නුම් කළ අතර, 2024 වසරේ දී දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයට සාපේක්ෂව බදු ආදායම 12.3%ක් දක්වා ඉහළ ගියේය. එය 2022 හා සසඳන විට ප්‍රතිශත ලක්ෂ්‍ය 5කට ආසන්න වර්ධනයකි. මේ වර්ධනය සඳහා හේතු වූයේ අඩු මට්ටමක පැවති බදු අනුපාත තියුණු ලෙස ඉහළ යාමයි.

එහෙත්, මෙම ආදායම් ගැළපුම ඉහළ යාම රටෙහි පටු බදු පදනම මත විශාල පීඩනයක් ඇති කර තිබේ. විශේෂයෙන්ම මෙලෙස ඉහළ ගිය බදු ආදායමෙන් 75%ක්ම උපයා ඇත්තේ වක්‍ර බදුවලින් වන අතර, මෙය දිළිඳු පුද්ගලයන්ට අසමානුපාතික හා අහිතකර ලෙස බලපාන ප්‍රතිගාමී බදුය. අනපේක්ෂිතව සිදු වන ප්‍රතිපත්තිමය වෙනස්වීම්. බදු බර බෙදීයාමේ පවතින අසාධාරණත්වය සහ විනිවිදභාවය හා වගවීම අඩු මට්ටමක පැවතීම යන සාධක හේතු කොට ගෙන මහජනතාව තුළ බදු ගෙවීමට ඇති පෙළඹවීම අවම වී තිබේ.

වඩාත් තිරසාර හා සාධාරණ ලෙස රාජ්‍ය ආදායම් ඉහළ නංවා ගැනීම සඳහා මෙම වාර්තව මගින් ප්‍රතිසංස්කරණයට ලක් කළ යුතු ප්‍රධාන අංශ 3ක් හඳුනා ගෙන ඇත. එනම්,

1. සෘජු බදු මත ඇති යැපීම ඉහළ නැංවීම.

2. බදු පරිපාලනය නවීකරණය හා ඩිජිටල්කරණය කිරීම.

3. බදු ගෙවීම සඳහා බදු ගෙවන්නන් දිරිමත් කිරීමට අවධානය යොමු කිරීම.