ප්‍රවීණ මූල්‍ය විශ්ලේෂක, රවී අබේසූරිය, CFA, FCMA, CGMA, MBA

ගැටලුවට මුල

දේශපාලන සංස්කෘතියේ පිරිහීම පිළිබඳ ගැටලුව විසඳීමට ඇති එක් ප්‍රයෝගික හා ඵලදායී මාර්ගයක් වන්නේ මැතිවරණවලට තරඟ කිරීම සඳහා නුසුදුසු චරිත නම් කිරීමේ පිළිගත නොහැකි පුරුද්ද අවසන් කිරීමයි. අඩු වැඩි වශයෙන් මෙරට පක්ෂ ක්‍රමය විසින් ඇති දැඩි කොට නඩත්තු කරන හා අන්‍යෝන්‍ය වශයෙන් පක්ෂ හා එම චරිතයන් එකිනෙකා පෝෂණය වන අතිශය ජරා ජීර්ණ මැතිවරණ නාමයෝජනා  ක්‍රමය මීට මූලික හේතුවක් වන බව මගේ අදහසයි.  මේ පුද්ගලයින් මුදල් ඉපැයූ ආකාරය පිළබඳව හාංකවිස්සියක සොයා බැලීමකින් තොරව පාර්ලිමේන්තුවේ සිට ප්‍රාදේශීය සභා මැතිවරණ දක්වා මැතිවරණයන්ට තරග කිරීමට ඔිනෑම කලු සුදු හෝ අළු චරිතයකට නාමයෝජනා ලබා දීමේ ඓතිහාසික පාපකර්මයන්ට මේ වන විට ලොකු කුඩා ඇති හැකි නැතිබැරි හැම පුරවැසියකුම වන්දි ගෙවමින් සිටී. මැතිවරණයන් සඳහා වියපැහැදම් කළේ කෙසේද ? මේ මුදල් කාගේ ද ? මූලාශයන් හෝ මූලයන් ඉදිරිපත් නොකිරීමත්, එක් එක් අපේක්ෂකයාගේ මැතිවරණ ප්‍රචාරණ වැඩසටහනේ විගණනයන් මහජනතාවට හෝ ඡන්ද දායකයාට ඉදිරිපත් කිරිම අත්‍යාවශය නොවන බැවින් උපයා ගත් මූලාශ්‍රයන් පිලිබඳව හෙළි කළ නොහැකි මුදල් අනිවාර්යයෙන්ම මැතිවරණයන්ට වියපැහැදම් වන බව ඔිනෑම අයකු දන්නා ප්‍රත්‍යක්ෂ තත්වයකි. මේ හේතුවෙන් මහජන ඡන්දයෙන් තේරී පත් වන මහජන නියෝජිතයින් අවම වශයෙන් සිය පාර්ලිමේන්තු කාලසීමාව තුළ තමන්ට වියපැහැදම් වූ මුලද සහ තමන්ට අතදිගහැර වියදම් කළ ධානපතියන්ට හරිහම්බ කර ගැනීමට මාර්ගයන් සපයා දිය යුතුව ඇත. මේ තත්වයෙහි අනිටු විපාලකය වන්නේ මහජන ඡන්දයෙන් තේරී පත් වූවද ඔවුන් කෙරෙහි වන මහජන විශ්වාසය බිංදුවටම ඇද වැටීමය. මේ තිරචින තත්වයෙහි වැඩි බරක් දේශපාලන පක්ෂ හා ඔවුන්ගේ නායකත්වය භාර ගත යුතු නොවේද ? පසුගිය පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණයට ඉදිරිපත් වූ අපේක්ෂකයින් දළ වශයෙන් රුපියල් බිලියන 2.2 ක් හෝ රුපියල් මිලියන 80 බැගින් ඔවුන්ගේ පුද්ගලික අරමුදල්වලින් වියදම් කළ බව ගණන් බලා ඇත. මැතිවරණයට තරග කිරීමට සිදුවන දැවැන්ත පිරිවැය හේතුවෙන් රට මෙහෙයවිය යුතු වෘත්තිකයන් ඉදිරියට පැමිණීම සම්පූර්ණයෙන්ම අධෛර්යමත් කර ඇත.

මැතිවරණ ක්‍රමයෙහි ඇති ගැටලු විසඳීම

ශ්‍රී ලංකාවේ පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරුන් ලෙස මහජනතාව විසින් තෝරා පත් කර ගනු ලබන දේශපාලන පක්ෂ විසින් නම් කරනු ලබන දේශපාලනඥයන්ගේ යෝග්‍යතාව නිරීක්ෂණය කිරීම සඳහා දැනට පවතින ක්‍රමය ප්‍රමාණවත් නොවීම කනගාටුවට කරුණකි. පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණයට අපේක්ෂකයන් නම් කිරීම සම්බන්ධයෙන් 89 සිට 91 දක්වා වගන්ති යටතේ අපේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ දක්වා ඇති නිර්ණායක 21 වැනි ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයත් සමඟ කඩිනමින් සංශෝධනය විය යුතුය.

එබැවින් පාර්ලිමේන්තුවට ඉදිරිපත් වීමට අදහස් කරන අපේක්ෂකයින් පරීක්ෂා කිරීම සඳහා ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවෙන් බල ලත් ස්වාධීන තේරීම් කමිටුවක් ස්ථාපිත කර ඇති මැතිවරණ ප්‍රතිසංස්කරණ හඳුන්වාදීම ශ්‍රී ලංකාවට අත්‍යාවශ්‍ය වේ. එවැනි ස්වාධීන තේරීම් කමිටුවක් ව්‍යවස්ථාවෙන් පිළිබිඹු විය යුතු පිළිගත් නිර්ණායකවලට අනුව පත් කරන ලද පුද්ගලයන් 9 දෙනෙකුට නොවැඩි විය යුතු අතර, සියලු දේශපාලන පක්ෂවලට පිළිගත හැකි ඉහළ වෘත්තීය මට්ටමක්, අවංකභාවයක් සහ සමාජයේ පිරිසිදු කීර්තියක් ඇති පුද්ගලයන් විය යුතුය.

මෙම කමිටුව විසින් පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරුට අදාළ වන අවම ප්‍රමිතීන් සපුරාලීම සහතික කිරීම සඳහා සියලුම දේශපාලන පක්ෂ විසින් නම් කරන ලද අපේක්ෂකයින් සමාලෝචනය කිරීම, සම්මුඛ සාකච්ඡා කිරීම සහ පරීක්ෂා කිරීම සිදු කරනු ඇත. මෙම ක්‍රියාවලියේදී, එවැනි සියලුම අපේක්ෂකයින් සුදුසු සහ නිසි පරීක්ෂණයක් (Fit & Proper Test) කිරීමට සහ කමිටුවට දිවුරුම් ප්‍රකාශයක් (Affidavit) සැපයීමට අවශ්‍ය වනු ඇත.

තවද, එවැනි අපේක්ෂකයින්ගේ මැතිවරණ ව්‍යාපාර සඳහා අරමුදල් සම්පාදනය කළ යුත්තේ ඔවුන්ගේ දේශපාලන පක්ෂය විසින් විනිවිද පෙනෙන යාන්ත්‍රණයක් හරහා මිස අපේක්ෂකයින් විසින්ම නොවේ.

නම් කරන ලද අපේක්ෂකයෙකුට අවශ්‍ය අවම ප්‍රමිතීන්ට අනුව එවැනි පුද්ගලයින් (i) වයස අවුරුදු 65 නොඉක්මවන, (ii) කීර්තිමත් රාජ්‍ය සේවයක් කර ඇති (iii) රටට ගෞරවයක් ගෙන දුන් (iv) කලාව, ව්‍යාපාර, ප්‍රජා සේවා, සංස්කෘතිය, කර්මාන්ත, කම්කරු වයාපාර, වෘත්තීන්, විද්‍යා, ක්‍රීඩා, යනාදී ක්ෂේත්‍රවල විශිෂ්ටයන් වූ අය, ස්වාධීන තේරීම් කමිටුව නම් කරන ලද අපේක්ෂකයින් පුළුල් පරාසයක හැකි තරම් නිර්පාක්ෂික අදහස් සහ ස්වාධීනත්වයක් පිළිබිඹු කරන අය බවට සහතික විය යුතුය.

අවම ප්‍රමිතීන්

වගකීම්: තේරී පත් වූ පසු, මන්ත්‍රීවරුන් තම ඡන්දදායකයින්ට සම්පුර්ණයෙන්ම වග කිව යුතු අතර එම කාර්යභාරය පමණක් සිදුකළ යුතු අතර ලැදියාවන් අතර ගැටුම් වලින් (Conflict of Interest) තොර වීමට අනෙකුත් සියලු උත්සාහයන් නතර කළ යුතුය.

නිපුණතාවය: දේශපාලකයින් තම කාර්ය භාරය සාර්ථකව ඉටු කිරීම සඳහා තම ඡන්ද දායකයින්ට උසස් ප්‍රමිතියේ සේවාවක් සැපයීම සහතික කිරීම සඳහා සුදුසු මට්ටමේ දැනුම, කුසලතා සහ හැකියාවන් සමඟ ක්‍රියාකළ යුතුය.

අවංකභාවය: දේශපාලකයින් කිසි දිනක කිසිදු මැතිවරණයකදී මහජනයාට දැන දැනම බොරු නොකියා හෝ තනතුරේ සිටියදී බොරු නොකළ යුතුය.

කීර්තිය: දේශපාලනඥයාට අපරාධයන්ගෙන් තොර  පිරිසිදු වාර්තාවක් තිබේද සහ ඔවුන් පාර්ලිමේන්තුවේ සිටින කාලය තුළ අල්ලස් හා දූෂණයට තුඩු දිය හැකි අක්‍රමිකතා පිළිබඳ ඉතිහාසයක් නොමැති යුතුය. අපේක්ෂකයා විසින් නාමයෝජනා පත්‍ර ඉදිරිපත් කිරීමත් සමඟම ඔහුගේ/ඇයගේ වත්කම් ප්‍රකාශ කිරීම මෙන්ම පාර්ලිමේන්තුවට තේරී පත් වූ පසු වාර්ෂික පදනමින් ප්‍රකාශ කිරීම අවශ්‍යවේ.

බලාත්මක කිරීමේ ක්‍රියාවලිය

ප්‍රතිසංස්කරන මගින් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව මඟින් මන්ත්‍රීවරයකුට අවශ්‍ය අවම ප්‍රමිතීන් දැඩි ලෙස අනුකූලව පවත්වාගෙන යාම සහ අධීක්ෂණය කිරීම සඳහා පාර්ලිමේන්තු විනය මණ්ඩලයක් (Parliamentary Disciplinary Council, PDC) පිහිටුවීමට විධිවිධාන සැලසිය යුතුය. එම ප්‍රමිතීන් පිළිපැදීමට අපොහොසත් වුවහොත් එම මන්ත්‍රීවරුන්ට පාර්ලිමේන්තුවේ රැඳී සිටීමට ඇති අයිතිය එම විනය සභාව විසින් සිදු කරනු ලබන විනය පරීක්ෂණයකින් පසුව සිදු විය යුතුය. මෙම විනය මණ්ඩලය කලා, විද්‍යාව, ව්‍යාපාර, නීතිය, ගිණුම්කරණය, සමාජ සේවය හෝ කම්කරු ව්‍යාපාර වැනි ක්ෂේත්‍රවල විශිෂ්ඨ රාජ්‍ය සේවයක් පිළිබඳ වාර්තාවක් ඇති ස්වාධීන සහ අපක්ෂපාතී සාමාජිකයින් ගෙන් (මන්ත්‍රීවරුන් නොවන) සමන්විත විය යුතුය. සාමාජිකයින් පාර්ලිමේන්තුව නියෝජනය කරන සියලුම දේශපාලන පක්ෂවල නිර්දේශ මත කථානායකවරයා විසින් පත් කල යුතුය.

පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරයා විසින් සිදු කරන ලදැයි කියන ප්‍රමිතීන් උල්ලංඝනය කිරීම් සම්බන්ධයෙන් විනය ක්‍රියාමාර්ග ගැනීම සහ අනුකූල නොවීම සම්බන්ධයෙන් කටයුතු කිරීම සම්බන්ධයෙන් PDC වෙත වගකීම පැවරිය යුතුය. PDC හි විනය ක්‍රියාපටිපාටිය පැවැත්වීම සහ විනය පරීක්ෂණ කිරීම සහ මන්ත්‍රීවරුන් තනතුරෙන් ඉවත් කිරීමට සම්බාධක සමාලෝචනය කිරීම සහ නිර්දේශ කිරීම සහ ක්‍රියා පටිපාටියේ නීති වෙනස් කිරීම සඳහා බලය තිබිය යුතුය.

නිගමනය

ඉහත සඳහන් කර ඇත්තේ මැතිවරණ ප්‍රතිසංස්කරණ සිදු කිරීම සඳහා ව්‍යවස්ථාමය ප්‍රතිසංස්කරණහා  සම්බන්ධ වූවන්ට මන්ත්‍රීවරුන්ගේ ගුණාත්මකභාවය, අඛණ්ඩතාව සහ කාර්යක්ෂමතාව පිළිබඳ පුරවැසියන්ගේ විශ්වාසය ගොඩනඟා ගැනීමට හැකි වනු ඇති බවට නැවුම් සහ අසම්මත චින්තනයක් පමණි. වසර 74කට පෙර අප නිදහස ලබා ගත් වහාම මෙම පූර්වාරක්ෂාවන් ගත යුතුව තිබුණි. ඒවා ක්‍රියාත්මක කිරීමට අපේ නායකයන්ට දැක්මක් සහ ධෛර්යයක් තිබුණා නම් අද ශ්‍රී ලංකාව දියුණු රටක් බවට පත් විය හැකිව තිබුණි. ඔවුන්ගේ අසාර්ථකත්වය, ආර්ථික කළමනාකරණයේ සහ දූෂණයේ පහළ කෙළවරේ තුන්වන ලෝකයේ රටක් බවට අප පත් වී තිබේ.

ශ්‍රී ලංකාව අද මුහුණ දී සිටින ව්‍යාකූල තත්ත්වයෙන් ගොඩ ගැනීමට හැකි ප්‍රතිපත්ති සම්පාදනය කර ක්‍රියාත්මක කිරීමට අවම වශයෙන් දැන්වත් එක්වීම මාතෘභූමිය නඟා සිටුවීමට කැප වූ සියලු පාර්ශ්වයන්ගේ වගකීමකි. පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරුන්ගේ පුරවැසියන්ගේ අවශ්‍යතා නියෝජනය කරන බව සහතික කිරීම සඳහා ප්‍රජාතන්ත්‍ර පාලනය, ශක්තිමත් වගවීම, වැඩි විවෘතභාවය සහ විනිවිදභාවය යන මූලික අවශ්‍යතා ඇතුළත් කිරීමට ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ අපේක්ෂිත සංශෝධනය අපේක්ෂා කරයි. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව වෙනස් කිරීමේන්, ශ්‍රී ලංකාව ඉක්මනින්ම ලෝකයේ ආදර්ශවත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රටක් බවට පත් කරන නව දේශපාලන ක්‍රමයක් සාක්ෂාත් කර ගැනීමට හැකි වේ.

(රචකයා ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ CFA ආයතනයේ විනය සමාලෝචන කවුන්සිලයේ සාමාජිකයෙකු වන අතර CFA සංගමයේ ශ්‍රී ලංකා හි උපදේශක සභාපති සහ අධ්‍යක්ෂ මණ්ඩල සමාජිකයකු වේ. ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකුවේ චර්යාධර්ම සංග්‍රහ සමාලෝචන කමිටුවේ (CoCRC) සාමාජිකයෙකු ලෙස 2020-2021 කාලය තුළ ක්‍රියා කරන ලදි.)