පර්යේෂණ බුද්ධි ඒකකය (Research Intelligence Unit -RIUNIT)

මෙම  ප්‍රතිපත්ති පත්‍රිකාව ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථික සංවර්ධනය ශක්තිමත් කිරීම අරමුණු කරමින් එළි දක්වන්නට යෙදිණි.

පර්යේෂණ බුද්ධි ඒකකය (RIUNIT) යනු ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථික ප්‍රවනතා  සම්බන්ධයෙන් තීරණාත්මක ප්‍රතිපත්තිමය කරුණු කෙරෙහි වැඩ් අවධානයක් යොමු කරමින් නිරන්තර ආර්ථීක පර්යේෂණ කටයුතු වල නිරත වන ආයතනයකි.

ඔවුන්ගේ නවතම ආර්ථීක පර්යේෂණ වාර්තා මාලාව දිවයිනේ දේශසීමා තුළ සහ ඉන් ඔබ්බට ක්‍රියාත්මක වන නීතිවිරෝධී වෙළඳපලවල ක්‍රියාකාරිත්වය හා හැසිරිම පාදක කරමින් පසුගියදා එළි දැක් විණි. නීතිවිරෝධී වෙලඳපොලවල් වලට එරෙහිව කටයුතු සිදු තරමින්  සහ ජාතියේ ආර්ථිකය කෙරෙහි ඒවායේ බලපෑම කෙරෙහි අවධානය යොමු කර මින් සකස් කල මෙම  RIUNIT හි නවතම ප්‍රතිපත්ති පත්‍රිකා මගින් රටේ ආදායම්-වියදම් අතර වන  පරතරය අවම කිරීම සහ තිරසාර ආර්ථික සංවර්ධනයක් ඇති කිරීම සඳහා තීරණාත්මක ප්‍රතිපත්තිමය තීරණ මෙහෙයවීම අරමුණු කරන බව එම ආයතනය පවසයි.

2023 දී ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද RIUNIT හි ප්‍රතිපත්ති පත්‍රිකා මගින් නීතිවිරෝධී දුම්කොළ අංශයේ සැලකිය යුතු වර්ධනයක් සිදු ව ඇතැයි අනාවරණය කරන  අතර, ඒ අනුව ආර්ථීකයේ නීති විරෝධී සිගරට් වෙළඳපල පංගුව  2022 දී 16% සිට 29% දක්වා ඉහළ ගොස් ඇති බව සදහන්  කරයි. එමෙන්ම බීඩි නිෂ්පාදනය සඳහා භාවිත කරන ටෙණ්ඩු කොළවලින් 62%ක් හොර රහසේ ගෙන යන බව පෙනේ. මෙම නීතිවිරෝධී වෙළෙඳාම් වැඩිවීම නිසා රජයට සැලකිය යුතු ආදායමක් අහිමි වේ. නීතිවිරෝධී දුම්වැටි වෙළඳාමෙන් පමණක් රජයට සිදුවූ ආදායම් අහිමි වි යාම  රුපියල් බිලියන 79 කි. මීට අමතරව, බීඩි වැනි විවිධ දුම්කොළ නිෂ්පාදනවල පරිමාවට සාපේක්ෂව බදු ආදායමේ සැලකිය යුතු පරතරයක් ඇති බව RIUNIT පවසයි. බීඩි  ශ්‍රී ලංකාවේ සමස්ත දුම්කොළ වෙළඳපොලේ 67% වෙළඳපල කොටස හිමිකරගෙන ඇත.නමුත් දුම්කොළ වෙළඳපොලෙන් රටට ලැබෙන සමස්ත බදු ආදායම රුපියල් බිලියන 4 ක් පමණ්ක් වන අතර එය සමස්ත බදු ආදායමෙන් 3%ක් පමනක් නියෝජනය කරයි.

RIUNIT හි පර්යේෂණවලින් පෙන්නුම් කළේ රජය මෑත වසරවලදී නීත්‍යානුකූල සිගරට් සඳහා සුරාබදු බදු සැලකිය යුතු ලෙස වැඩි කර ඇති අතර එය 2023 දී පමණක් 44-137% දක්වා ඉහළ ප්‍රතිශතවලින් ඉහළ නංවා ඇති බවයි. මෙම බදු වැඩිකිරීම් නිසා දුම්වැට් පාරිභෝගිකයින් මිළ අධික දුම් වැටි විශේෂයන්ගේ සිට සාපේක්ෂව මිල අඩු නිතී විරෝධි දුම්වැටි විශේෂයන් වෙත විතැන් විමේ දැඩ් ප්‍රවනතාවයක් මතු වි ඇති බවද මෙම පර්යේෂණ වාර්තාව මගින් හෙළි දරවි කර ඇත.

පාරිභෝගිකයාගේ දැරිය හැකි මිල දිගු කළ අතර පාරිභෝගිකයින් ලාභදායී නීතිවිරෝධී සිගරට් වෙත යොමු වීමට තීරණාත්මක කාර්යභාරයක් ඉටු කළේය.

සුරාබදු බදු සංශෝධන 2014-2023

Source: RIUNIT compilation based on Ministry of Finance

මීට අමතරව, නීත්‍යානුකූල සිගරට් මිල ඉහළ යාම පාරිභෝගිකයින්ට වඩාත් දැරිය හැකි විකල්ප සෙවීමට ප්‍රබල දිරිගැන්වීමක් බවට පත් වූ අතර බොහෝ විට නීති විරෝධී සිගරට් වෙත යොමු විමටද හේතුවක් විය. තවද, පවත්නා  ආර්ථීක අර්බුදයන් නිසා  මුර්ත  වැටුප්වල පසුබැම නීත්‍යානුකූල සිගරට් සඳහා වන දැරිය හැකි මිලට සැලකිය යුතු ලෙස බලපෑමක් සිදු කල  අතර, නීතිවිරෝධී වෙළඳපොළ ඒ නිසා වඩ වඩාත් ආකර්ෂණීය විය. ආර්ථික අභියෝගවලට මුහුණ දුන් බොහෝ පාරිභෝගිකයින් වඩා ලාභදායී විකල්ප සොයමින් කටයුතු කරන නිසා නීති විරෝධී දුම්වැටි පරිභෝජනය සැලකිය යුතු ලෙස වැඩි විමක් මේ වන විටත් දැඩ්ව පෙන්නුම් කර තිබේ.

‘ග්ලයිෆොසේට්’ නමැති වල් නාශකය පසුගියදා තහනම් කිරීමෙන් පසු ඇති වූ ආර්ථික හා කෘෂිකාර්මික ප්‍රතිවිපාක විමර්ශනය කිරීම කේන්ද්‍ර කර ගත් RIUNIT වාර්තාව ද එදින නිල වශයෙන් ඉදිරිපත් කෙරිණි. මෙම වල් නාශකයේ ආනයන ප්‍රමාණයන් සහ භාවිතය යන දෙකටම පනවා ඇති සීමාවන් හේතුවෙන් ඇති වූ බලපෑම් පිළිබඳව වාර්තාවේ සඳහන් විය. RIUNIT හි ඇස්තමේන්තු වලට අනුව, 2020 දී දළ වශයෙන් ග්ලයිෆොසේට් මෙට්‍රික් ටොන් 1,156ක් දිවයිනට නීති විරෝධි අයුරින් රැගෙන විත් ඇත. මේ අනුව මෙම නීති විරෝධි ග්ලයිෆොසේට් ආනයනයෙන් රජයට අහිමි වි ඇති බදු ආදායම රුපියල් මිලියන 295 ක් පමණ වන බව තක්සේරු කළ හැක.මේ ආකාරයෙන් සිදු වන නිසි නියාමනයෙන් තොර නීතිවිරෝධි ආනයන නිසා සමස්ත , පරිසරයට, ගොවීන්ට සහ පාරිභෝගිකයින්ගේ ආහාර සුරක්ෂිතතාවයට සැලකිය යුතු තර්ජන යක් බලපැමක් එල්ල කරන බැවින් ඒ සදහා බලධාරින්ගේ දැඩ් අවධානය යොමු කළ යුතු බව RIUNIT වාර්තාව මගින් සදහන් කර ඇත.

ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ නිර්දේශ සහ ජාතික ආර්ථිකය ස්ථාවර කිරීමේ සියලු වැදගත් අවශ්‍යතා මධ්‍යයේ ශ්‍රී ලංකාව බදු ආදායම ඉහළ නැංවීමට උත්සාහ දරන මොහොතක, රජයේ මූල්‍ය ස්ථාවරත්වය ආරක්ෂා කිරීම සඳහා නීතිවිරෝධී වෙළඳපොළවල් පාලනය කිරීමේ ප්‍රධාන කාර්යභාරය RIUNIT අවධාරණය  කරයි. රටේ ආර්ථික ගමන් මග මෙහෙයවීම සඳහා තීරණාත්මක ප්‍රධාන ප්‍රතිපත්ති සම්පාදනයේ යෙදෙන නිළධාරින්   ඉලක්ක කර ගනිමින්, RIUNIT තවදුරටත් අවධාරණය සිදු යොමු වන්නේ කෘෂිකර්මාන්තය, මධ්‍යසාර, දුම්කොළ සහ ව්‍යාජ භාණ්ඩ සම්බන්ධ නීති විරෝධී වෙළඳපලවල වලින් ජාතික ආර්ථීකයට සිදු වන බලපැම අවම කිරිම සදහා වහා මැදි හත් විමක් සිදු කරන ලෙසයි.

RIUNIT ශ්‍රී ලංකා හි ප්‍රධාන විධායක නිලධාරී රොෂාන් මඩවෙල මහතා ශ්‍රී ලංකාවේ පවතින සැලකිය යුතු අය-වැය හිඟය පියවීමේ වැදගත්කම අවධාරණය කළේය. රජයට සැලකිය යුතු ආදායම් අහිමිවිම්  සිදු කරන නීතිවිරෝධී වෙළඳාම මැඩලීමේ අවශ්‍යතාව ඔහු අවධාරණය කළ අතර එය රටේ මූල්‍ය ස්ථාවරත්වය සහතික කිරීම සඳහා ඉතා වැදගත් බවද කියයි. සමස්ත බදු බර වැඩකරන ජනතාව මත පටවනවාට වඩා බදු ක්‍රමයේ කාන්දුවීම්වලට පිළියම් යෙදීම ප්‍රමුඛතාවක් ලෙස කළ යුතු බවද ඔහු පැවසීය.

RIUNIT හි පර්යේෂණ විශ්ලේෂක මිහින් පෙරේරා මහතා විසින් නීතිවිරෝධී වෙළඳපොළ පිළිබඳ නවතම පර්යේෂණ ප්‍රතිපත්ති පත්‍රිකාවල දක්වා ඇති අන්තර්ගතයන් සාවිස්තරාත්මකව ඉදිරිපත් කල අතර, එම වාර්තා එළි දැක්ව්මේ අවස්ථාවට ප්‍රධාන ආරාධිත මුදල් රාජ්‍ය අමාත්‍ය ෂෙහාන් සේමසිංහ සහභාගි විය. පර්යේෂණ වාර්තා එළි දැක්විමෙන් පසු ශ්‍රී ලංකා බදුකරණ ආයතනයේ ප්‍රධාන විධායක නිලධාරී මේජර් ජෙනරාල් (විශ්‍රාමික) ජී. විජිත රවිප්‍රිය, ඇඩ්වෝකාටා ආයතනයේ සභාපති, මුර්තාසා ජෙෆර්ජ් , ඉදිකිරීම් කර්මාන්ත සංවර්ධන අධිකාරියේ අධ්‍යක්ෂිකා ආචාර්ය චිත්‍රා වෙඩික්කාර මහත්මිය සහ Heineken Lanka (Pvt) Ltd හි මූල්‍ය අධ්‍යක්ෂිකා සමන්ති කාරියවසම් මහත්මිය ගේ සහභාගිත්වයෙන් සංවාද ශිලි හමුවක්ද පැවැත්විණි.