වසර තුළ දී ක්‍රියාත්මක කරන ලද ආදායම් පාදක කරගත් රාජ්‍ය මූල්‍ය ඒකාග්‍රතා ක්‍රියාමාර්ග සහ මිල මට්ටම්වල සිදු වූ ශීඝ්‍ර වැඩි වීම හේතුවෙන් 2022 වසරේ දී නාමික වශයෙන් රජයේ ආදායම සහ ප්‍රදාන ඉහළ ගියේය. බදු සහ බදු නොවන ආදායමෙහි ඉහළ යෑම පිළිබිඹු කරමින් රජයේ ආදායම, නාමික වශයෙන්, 2021 වසරට සාපේක්ෂව 2022 වසරේ දී සියයට 35.8කින් වර්ධනය විය. ආදායම් බදු, එකතු කළ අගය මත බදු, වරාය සහ ගුවන් තොටුපළ සංවර්ධන බදු, මත්පැන් මත වන සුරා බදු සහ සිගරට් මත වන නිෂ්පාදන බදුවලින් ලද ආදායම ඉහළ යෑම හේතුවෙන් 2022 වසරේ දී බදු ආදායම සියයට 34.9කින් ඉහළ ගියේය. මේ අතර, බදු නොවන ආදායමෙහි, ලාභ සහ ලාභාංශ හැර, අනෙක් සියලුම කාණ්ඩවලින් ලද ආදායම ඉහළ යෑමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස වසර තුළ දී බදු නොවන ආදායම සියයට 43.4කින් වැඩි විය. ආදායම ඉහළ නැංවීම සඳහා වසර තුළ දී හඳුන්වා දෙන ලද ක්‍රියාමාර්ගවලින් වැඩි ප්‍රමාණයක් 2022 වසරේ දෙවන භාගයේ දී සහ 2023 වසරේ මුල් භාගයේ දී ක්‍රියාත්මක කෙරිණි. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, නාමික ද.දේ.නි.ය සැලකිය යුතු ලෙස ඉහළ යෑම හේතුවෙන් ද.දේ.නි.යෙහි ප්‍රතිශතයක් ලෙස රජයේ ආදායම සුළු වශයෙන් අඩු විය. 2021 වසරට සාපේක්ෂව 2022 වසරේ දී ප්‍රදාන, රුපියල් බිලියන 33.4ක් දක්වා සියයට 395.7කින් වැඩි විය. ඒ අනුව, පෙර වසර සමඟ සැසඳීමේ දී 2022 වසරේ දී රජයේ ආදායම සහ ප්‍රදාන ද.දේ.නි.යෙහි ප්‍රතිශතයක් ලෙස නොවෙනස්ව පැවතුණි.

අතීතයට බලපාන පරිදි පනවන ලද, එක් වරක් පමණක් ගෙවිය යුතු අධිභාර බද්ද හේතුවෙන් ආදායම් බදු මගින් ලද ආදායම ඉහළ ගිය අතර, එය රජයේ ආදායම ඉහළ යෑමට මූලික වශයෙන් හේතු විය. ආදායම් බදුවලින් ලද ආදායම, නාමික වශයෙන්, සියයට 76.8ක වාර්ෂික වර්ධනයක් වාර්තා කළ අතර, වසර තුළ දී, මුළු ආදායම් බදු එකතුවෙන් පහෙන් එකකට වඩා වැඩි ප්‍රමාණයකට දායක වූ අධිභාර බද්දෙන් ලද ආදායම මේ සඳහා ප්‍රධාන වශයෙන් හේතු විය. ඒ අනුව, ද.දේ.නි.යෙහි ප්‍රතිශතයක් ලෙස ආදායම් බදුවලින් ලද ආදායම, 2021 වසරේ පැවති සියයට 1.7 සිට 2022 වසරේ දී සියයට 2.2ක් දක්වා ඉහළ ගියේය. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන්, 2021 වසරේ දී මුළු බදු ආදායමෙහි ප්‍රතිශතයක් ලෙස සියයට 23.3ක් ලෙස වාර්තා වූ ඍජු බදු ආදායම, 2022 වසරේ දී සියයට 30.5ක් දක්වා ඉහළ ගියේය. අධිභාර බද්ද ඇතුළුව සංස්ථාපිත හා සංස්ථාපිත නොවන බදුවලින් ලද ආදායම, 2021 වසරේ දී වාර්තා වූ රුපියල් බිලියන 273.6ට සාපේක්ෂව, 2022 වසරේ දී රුපියල් බිලියන 488.4ක් දක්වා සියයට 78.5කින් සැලකිය යුතු ලෙස ඉහළ ගියේය. 2022 වසරේ, අප්‍රියෙල් සහ ජූලි මාසවල දී වාරික දෙකක් වශයෙන් එකතු කරන ලද අධිභාර බද්දෙන් ලද ආදායම රුපියල් බිලියන 120.7කි. මේ අතර, අත්තිකාරම් පුද්ගල ආදායම් බද්දෙන් සහ රඳවා ගැනීමේ බද්දෙන් ලද ආදායම, 2021 වසරට සාපේක්ෂව 2022 වසරේ දී, පිළිවෙළ ගිය අතර, වසංගතය හේතුවෙන් ආදායම් එකතු කිරීමේ කටයුතු අඩාල වී පැවති 2021 වසරට සාපේක්ෂව 2022 වසරේ දී බදු පරිපාලන කටයුතුවල සිදු වූ වර්ධනය මේ සඳහා හේතු විය. 2020 වසරේ මුල් භාගයේ දී ඉවත් කරන ලද ආර්ථික සේවා ගාස්තුව සඳහා ලද හිඟ මුදල් 2022 වසරේ දී රුපියල් බිලියන 0.2ක් ලෙස වාර්තා විය.

2022 ජූනි සහ සැප්තැම්බර් මාසවල දී එකතු කළ අගය මත බදු අනුපාතිකය ඉහළ දැමීම සඳහා සිදු කළ සංශෝධන සහ මිල මට්ටම් ඉහළ යෑමේ බලපෑම පිළ දී එකතු කළ අගය මත බදුවලින් ලද ආදායම, නාමික වශයෙන්, සියයට 50.2කින් ඉහළ ගියේය. එකතු කළ අගය මත බදු අනුපාතිකයට සිදු කළ සංශෝධන 2022 වසරේ දෙවන භාගයේ සිට බලපැවැත්වුණු බැවින් එකතු කළ අගය මත බද්දෙන් ලද ආදායම, ද.දේ.නි.යෙහි ප්‍රතිශතයක් ලෙස 2021 වසරේ දී වාර්තා වූ සියයට 1.8 සිට 2022 වසරේ දී
ියයට 1.9 දක්වා සුළු ඉහළ යෑමක් පමණක් වාර්තා කළෙ අගය මත බදු ආදායම, 2021 වසරේ පැවති රුපියල් බිලියන 185.5ට සාපේක්ෂව 2022 වසරේ දී රුපියල් බිලියන 291.6ක් දක්වා වැඩි වූ අතර, ආනයන ආශ්‍රිත කටයුතු මත වන එකතු කළ අගය මත බදු ආදායම පෙර වසරේ පැවති රුපියල් බිලියන 122.8ට සාපේක්ෂව 2022 වසරේ දී රුපියල් බිලියන 171.5ක් දක්වා වැඩි විය. එකතු කළ අගය මත බදු ආදායමෙහි නාමික වර්ධනය පිළිවෙළ ගියේය.

මත්පැන් මත වන සුරා බදු සහ සිගරට් මත වන නිෂ්පාදන බදුවලින් ලද ආදායම ඉහළ යෑම හේතුවෙන් පෙර වසරට සාපේක්ෂව 2022 වසරේ දී සුරා/නිෂ්පාදන බදු ආදායම, නාමික වශයෙන්, සියයට 11.6කින් වර්ධනය විය. ඒ අනුව, මත්පැන් මත වන සුරා බදු ආදායම 2022 වසරේ දී රුපියල් බිලියන 165.2ක් දක්වා සියයට 19.2කින් ද, සිගරට් හා දුම්වැටි මත වන නිෂ්පාදන බදු ආදායම රුපියල් බිලියන 104.2ක් දක්වා සියයට 17.6කින් ද ඉහළ ගිය අතර, 2021 වසරේ නොවැම්බර් මස සිට බලපැවැත්වෙන පරිදි මත්පැන් හා සිගරට් සඳහා වන බදු ඉහළ නැංවීම සඳහා සුරා/නිෂ්පාදන බදු ව්‍යුහයට සිදු කළ සංශෝධන මේ සඳහා ප්‍රධාන වශයෙන් හේතු විය. නිෂ්පාදන බදු ඉහළ නැංවීමට අමතරව සිගරට් අලෙවියේ වර්ධනය ද සිගරට්වලින් ලද බදු ආදායම ඉහළ යෑමට හේතු විය. මෝටර් රථ ආනයන මත පනවන ලද සීමා අඛණ්ඩව ක්‍රියාත්මක කිරීමත් සමඟ මෝටර් රථවලින් ලද නිෂ්පාදන බදු ආදායම 2022 වසරේ දී රුපියල් බිලියන 14.5ක් දක්වා සියයට 19.9කින් තවදුරටත් පහළ ගියේය. තවද, 2022 වසරේ දී රට තුළ පැවති විදේශ විනිමය ද්‍රවශීලතා හිඟය මධ්‍යයෙහි ඛනිජ තෙල් ආනයනය පහළ යෑම හේතුවෙන් ඛනිජ තෙල් මත වන නිෂ්පාදන බදු ආදායම, 2021 වසරේ පැවති රුපියල් බිලියන 55.3ට සාපේක්ෂව 2022 වසරේ දී රුපියල් බිලියන 53.1ක් දක්වා අඩු විය. එසේම, මත්පැන් සහ සිගරට් සඳහා උද්ධමනය පාදක කරගත් සුරා/නිෂ්පාදන බදු ව්‍යුහයක් ක්‍රියාත්මක කිරීමේ අවශ්‍යතාවය පිළිබිඹු කරමින් ද.දේ.නි.යෙහි ප්‍රතිශතයක් ලෙස සුරා/නිෂ්පාදන බදු ආදායම 2021 වසරේ පැවති සියයට 1.7 සිට 2022 වසරේ දී සියයට 1.4ක් දක්වා අඩු විය. උද්ධමනයෙහි සිදු වන වෙනස් වීම් සුරා/නිෂ්පාදන බදුවලට ගැළපීමේ අරමුණ ඇතිව, 2023 වසරේ ජනවාරි මාසයේ සිට බලපැවැත්වෙන පරිදි රජය විසින් සිගරට්, මද්‍යසාර සහ ඛනිජ තෙල් නිෂ්පාදන මත වන සුරා/නිෂ්පාදන බදු ඉහළ නංවන ලදී.

ගෙවුම් ශේෂය මත වන පීඩනය සැලකිල්ලට ගනිමින් ක්‍රියාත්මක කරන ලද ආනයන පාලන ක්‍රියාමාර්ගවල බලපෑම යම් තරමකට පිළ සංවර්ධන බද්ද හැර, විදේශ වෙළ ගියේය. අත්‍යවශ්‍ය නොවන භාණ්ඩ සඳහා බලපත්‍ර ක්‍රමයක් හඳුන්වා දීම ඇතුළු ආනයන පාලන ක්‍රියාමාර්ග පැනවීම සහ විදේශ විනිමය අනුපාතය අවප්‍රමාණය වීම හා සීමාකාරී මූල්‍ය තත්ත්ව මධ්‍යයෙහි ආනයන සඳහා වූ ඉල්ලුම පහළ යෑම හේතුවෙන්, ආනයන බදුවලින් ලද ආදායම, 2021 වසරේ වාර්තා වූ රුපියල් බිලියන 64.3ට සාපේක්ෂව 2022 වසරේ දී රුපියල් බිලියන 50.0 දක්වා සියයට 22.3කින් අඩු විය. මේ අතර, විශේෂ වෙළ සංවර්ධන බද්දෙන් ලැබෙන ආදායම, 2021 වසරේ පැවති රුපියල් බිලියන 154.1ට සාපේක්ෂව 2022 වසරේ දී රුපියල් බිලියන 180.6ක් දක්වා ඉහළ ගියේය. ඛනිජ තෙල් නිෂ්පාදන, සිමෙන්ති ක්ලින්කර්, යකඩ, අමුද්‍රව්‍ය සහ අනෙකුත් පාරිභෝගික භාණ්ඩ වැනි භාණ්ඩ කිහිපයක ජාත්‍යන්තර මිල ගණන් අවස්ථා කිහිපයක දී ඉහළ යෑම සහ ශ්‍රී ලංකා රුපියල අවප්‍රමාණය වීම වරාය හා ගුවන් තොටුපළ සංවර්ධන බද්දෙන් ලැබෙන ආදායම වැඩිවීමට හේතු විය.

බදු නොවන ආදායම සියයට 43.4කින් ඉහළ ගිය අතර, ගාස්තු හා අයකිරීම්වලින් ලැබෙන ආදායම සහ 2021 වසරේ මූල්‍ය ප්‍රකාශ මත පදනම්ව මහ බැංකුව විසින් සිදු කළ ලාභ පැවරුම් ඉහළ යෑම මේ සඳහා ප්‍රධාන වශයෙන් හේතු විය. ඒ අනුව, ගාස්තු හා අයකිරීම්වලින් ලැබෙන ආදායම, 2022 වසරේ දී රුපියල් බිලියන 90.1ක් දක්වා රුපියල් බිලියන 47.4කින් ඉහළ ගිය අතර, ප්‍රධාන වශයෙන් තැපැල් සහ දුම්රිය දෙපාර්තමේන්තුවල ගාස්තු හා අයකිරීම් සංශෝධනය කිරීම මෙයට හේතු විය. මහ බැංකුව විසින් සිදු කළ ලාභ පැවරුම්, 2021 වසරේ වාර්තා වූ රුපියල් බිලියන 15.0ට සාපේක්ෂව 2022 වසරේ දී රුපියල් බිලියන 30.0ක් දක්වා වැඩි විය. මීට අමතරව, සමාජ ආරක්ෂණ දායක මුදල්වලින් ලද ආදායම ද 2021 වසරට සාපේක්ෂව 2022 වසරේ දී රුපියල් බිලියන 37.4ක් දක්වා සියයට 8.1කින් වැඩි විය. මේ අතර, පොලී සහ බදු කුලී ආදායම වසර තුළ දී රුපියල් බිලියන 13.2ක් දක්වා සියයට 14.1කින් ඉහළ ගිය ද, ලාභ හා ලාභාංශ රුපියල් බිලියන 28.1ක් දක්වා සියයට 8.2කින් පහළ ගියේය.

ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකුවේ 2022 වාර්ෂික වාර්තාවෙහි මේ බව සඳහන් වේ.